Op de website van Zorgvisie staat een mooie definitie van fraude in de zorg zoals deze door het ministerie van VWS is geformuleerd: ‘ Opzettelijk gepleegde onrechtmatige feiten, die ten laste komen van voor de zorg bestemde middelen’. Met andere woorden: bij fraude zijn bewust wettelijke regels overtreden, anderen zijn misleid en de dader heeft er financieel voordeel bij.
Als het gaat om de landelijke focus op fraude in de zorg, dan gaat het vooral over zorginstellingen die te veel declareren bij verzekeraars of consumenten die uitkeringsregelingen misbruiken. Waar minder aandacht aan wordt geschonken, is de fraude door personen die geld of goederen onttrekken uit de zorginstelling waar ze werkzaam zijn. Oftewel: medewerkers die stelen.
Kerstpakkettensyndroom
Ik heb meerdere fraudeonderzoeken begeleid. Zo hebben we ooit een leidinggevende van afdeling inkoop betrapt die extra goederen bestelde en deze vervolgens via een privé-verkoopkanaal doorverkocht. Ook komen we regelmatig nog het kerstpakkettensyndroom tegen. Inkopers die rond kerst van leveranciers een (buitensporig) mooi extraatje toegestopt krijgen.
Het is lastig te bepalen wat nou fraude is, want wat de een misdadig vindt, kan de ander als normaal beschouwen. Als ik aan een groep mensen vraag wie er ooit van het werk een pen, gummetje of kladblok mee naar huis heeft genomen, of wie er weleens wat langer op internet zit om bijvoorbeeld een vakantie uit te zoeken, krijg ik meestal een bevestigend antwoord. Men vindt dat sommige dingen vanuit het gewoonteprincipe moeten kunnen en ‘ het gaat toch al jaren zo!’.
Bij ons valt het wel mee
Bij een P&O-afdeling van een ziekenhuis hebben we eens een onderzoek gedaan naar de juistheid van de urenregistratie door medewerkers. We stuiten op een medewerkster die veel afwezig was en waarvan het vermoeden bestond dat zij minder uren werkte dan contractueel was afgesproken. Zij verklaarde zelf dat ze bij afwezigheid vakantie-uren opnam of thuis aan het werk was. Nadat er tijdelijk een aanwezigheidskalender was bijgehouden en deze naast de urenadministratie kon worden gelegd én na een simpele check op haar inlogstatistieken wisten we hoe het echt zat.
Dit zijn op zich niet hele spannende voorbeelden en de impact lijkt wellicht niet groot. Maar de Association of Certified Fraud Examiners schat dat bedrijven jaarlijks 5 procent van hun omzet kunnen afboeken door fraude of diefstal. Toch hoor ik vaak dat ‘het bij ons wel mee zal vallen’. Niet dus. En let op, ontkenning in combinatie met laksheid leidt tot ruimte voor fraudeurs om toe te slaan.
Spoedbetaling
Van één van ‘mijn fraudeurs’ weet ik dat deze professioneel fraudeur is. Hij werkt al tientallen jaren als Hoofd Economische Dienst / Controller voor instellingen in de ouderen- en/of gehandicaptenzorg. Vanuit deze positie fraudeert hij door valse facturen in te dienen van de grote verzekeraars met als omschrijving terugbetaling budget of iets dergelijks. Gele sticker erop met ‘gewijzigd banknummer’ en een handtekening met een opdracht tot spoedbetaling zorgen ervoor dat er jaarlijks tonnen aan zorggelden naar een bankrekening van hemzelf kunnen worden gesluisd.
Hij is al meerdere keren opgepakt, maar rechtszaken hebben tot nu toe nog niet tot zware straffen geleid. Wel moet hij iedere keer het gestolen geld terugbetalen, maar telkens blijkt dat de man geen cent heeft. Het geld sluist hij waarschijnlijk op tijd weg. Als hij gepakt wordt en ontslagen is, zoekt hij een nieuwe baan en begint gewoon weer opnieuw.
Bim Bam Bom, klokkenluider
Ik hoop de lezers van deze blog bewust te maken van het feit dat er in ieder bedrijf fraudeurs rondlopen en dat een gezonde portie achterdocht goed is. Want een uitgebreide AO/IC en periodieke audits brengen lang niet altijd fraude aan het licht. De laatste schakel binnen aanwezige controlesystemen is nog altijd de integriteit van de sleutelfunctionarissen. En of het nu ging om de stelende inkoper, de P&O-dame die sjoemelde met haar uren of de HEAD die geld stal; allen liepen ze tegen de lamp doordat collega’s alert waren op hun (afwijkende) gedrag.
Integere zorgsector